Aktüel Kimya

Biz hayatı kimya ile açıklıyoruz. Kimyasız hayatı düşünemiyor, hayatımıza kimya ile anlam katmaya çalıyoruz. Günlük hayatta kimya ile ilgili ip uçlarını bu blogda veriyoruz.

12 Kasım 2012 Pazartesi

C vitamini



Grip mevsiminin başladığı şu günler uzmanlarda bol bol C vitamini tüketilmesi konusunda tavsiyeler duymaktayız. Peki insanları günlük ne kadar C vitaminine ihtiyaçları vardır? Bu C vitamini kaynakları nelerdir? C vitaminin gribi engelleme etkisi var mı?
C Vitamini, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, kemik ve dişlerin gelişimi gibi pek çok fonksiyonda görev alan önemli bir vitamindir. C vitamini kimyada askorbik asit olarak da bilinir. Çoğu hayvan ve bitki glikozdan kendisi için gerekli C vitamini üretebilmekteyken; insanlar C vitamini dışarıdan almalıdır. Kimyasal yapı itibariyle C vitamini monosakkarit türevi olup, glikoz gibi diğer 6 karbonlu monosakkaritlere benzemektedir.

C vitamini suda çözünen bir vitamindir. C vitamini oksijen tutma özelliği nedeniyle antioksidan (serbest radikallerin hücrelere zarar vermesini engellemektedir) olarak da kullanılabilmektedir. Ayrıca cildimizi ve diş etlerimizi koruduğu gibi kardiovasküler hastalıkları engelleme etkisi de bulunmaktadır. Vücutta enzim kofaktörü olarak görev alma, kolajen üretimi gibi çok önemli görevlerde yer alan bu vitaminin eksikliğinde; halsizlik, diş eti kanaması, ciltte morluklar ve eklem ağrıları gibi semptomları olan iskorbüt hastalığı meydana gelmektedir.

Günlük ne kadar C vitaminine ihtiyaç duyarız?
Bebekler (1 yaş altı) günlük 40 mg, çocuklar günlük 45 mg, ergenlik çağındaki kızlar günlük 65 mg, ergenlik çağındaki erkekler günlük 75 mg, yetişkin erkekler günlük 90 mg, yetişkin kadınlar 75 mg, hamile kadınlar günlük 85 mg, emzikli kadınlar 120 mg C vitaminine ihtiyaç duymaktadır [1]. Sigara içenlerin C vitamini ihtiyacı normal bir insandan %30 daha fazladır. Ayrıca alkol kullanılması durumunda da C vitaminin emilimi büyük ölçüde azalmaktadır.

C vitamin kaynakları nelerdir?
Grip ve C vitamini denildiğinde hepimizin aklına ilk olarak portakal, mandalina, greyfurt gibi turunçgiller gelmesine karşılık tek C vitamin kaynakları bu meyveler değildir. Dahası bu kaynaklardan daha çok C vitamin içeren kaynaklar vardır: Kuşburnu (2000 mg/100 g), taze kırmızı biber (190 mg/100 g), maydanoz (130 mg/100 g), portakal (50 mg/100 g), limon (40 mg/100 g), mandalina (30 mg/100 g), greyfurt (30 mg/100 g) sığır karaciğeri (31 mg/100 g), kuzu beyin (haşlanmış, 17 mg/100 g) [2]. Bu değerler belirtilen kaynaklardaki ortalama değerler olup, C vitamini ihtiva eden kaynaklar bunlarla sınırlı değildir. Bu bilgiler ışında grip, nezle soğuk algınlığı gibi bol C vitamini alınması tavsiye edilen hastalıklarda kuşburnu gibi C vitaminince zengin içecek tüketmek yerinde olacaktır.

C vitaminin soğuk algınlığını engelleme etkisi var mı?
Avustralya Epidemioloji ve Toplum Sağlığı Merkezi araştırmacıları, her gün düzenli olarak C vitamini alan katılımcıların, C vitamini almayan katılımcılarla aynı sıklıkta soğuk algınlığına yakalandığını belirledi. Ancak bol C vitamini içeren taze meyve ve sebze tüketiminin soğuk algınlığının süresini kısalttığı ortaya çıkmıştır.

C vitamini içeren sebze ve meyvelerin saklanması ve tüketimi
Askorbik asit kristalli bir yapıya sahip olduğu için suda çözünür. Askorbik asidin nem, yüksek ısı, ışığa dayanıklılığı düşük olduğundan, bu besinlerin saklanmasında ve kullanılmasında bu hususlara dikkat edilmesi gerekir. C vitamini içeren sebze ve meyveler mümkünse; çiğ olarak ve taze bir şekilde tüketilmelidir. Kurutulmuş sebze ve meyvelerdeki C vitamini kaybı çok fazladır. Ayrıca C vitamini içeren sebze ve meyveler kesildikten hem sonra tüketilmelidir. C vitamini vücutta sınırlı oranda depolandığı için aşırı alımın bir anlamı yoktur. Fazlası idrar yoluyla atılmaktadır.


Dr.Kimyager Hasan ÖZ
hasanmail@hotmail.com

Kaynaklar
[1]  Andrew Weil, M.D. Facts on Vitamin C, http://www.drweil.com/drw/u/ART02811/facts-on-vitamin-c, Erişim Tarihi: 02.11.2012

[2] Sources of Vitamin C, http://www.news-medical.net/health/Sources-of-Vitamin-C.aspx, Erişim Tarihi: 02.11.2012