Sıvı Sabun

                                                                                                                                                             Sabun, bir alkalinin yağlı bir madde ile nötralizasyonu sonucu elde edilen ve temizlik işlerinde kullanılan bir üründür. Son zamanlarda daha kalıp sabun kullanma alışkanlığı yerini sıvı sabun kullanımına bırakmıştır. Sıvı sabun üretim tekniği kalıp sabun üretim tekniğinden oldukça farklıdır. Kalıp sabun üretiminde yağ asitleri ile bazların reaksiyonu gerçekleştirilirken, sıvı sabun tamamen yüzey aktif kimyasal maddelerin ve diğer yardımcı kimyasalların birleşiminden meydana gelmektedir.

Bazı  Sıvı Sabun Formülasyon Örnekleri

No	Cinsi	Adı	Oranı (%w/w)
1	Aktif Madde	TEXAPON N 70(SLES 70)	8,5
2	Aktif Madde	COMPERLAND KD(yada COD)	1,5
3	Aktif Madde	Betain %45	1,5
4	Viskozite Arttırıcı	NACI (Tuz)	2,5
5	Ph Ayarlayıcı	Sitrik Asit	0,04
6	Koruyucu	Formaldehit	0,2
7	Uv Koruyucu	Escalol 577	0,005
8	Esans	Mango	0,1
9	Boya	BLUE SJ	0,00109
10	Boya	RED OAB	0,00046
11	Solvent	Su	88,65
	Toplam:		100,00

No	Cinsi	Adı	Oranı (%w/w)
1	Aktif Madde	TEXAPON N 70	11
2	Aktif Madde	COMPERLAND KD	1,5
3	Aktif Madde	DEHYTON PK 45 (Betain %45)	1
4	YAĞLANDIRICI	LAMESOFT PO 65	2
5	NEMLENDİRİCİ	POLYQUART 701 N	1
6	KIVAM ARTTIRICI	NACI	1
7	KORUYUCU	FORMALDEHIT	0,1
8	ESANS	WATERLOO LIQUIDE SOAP	0,1
9	BOYA	PATENT BLUE	0,005
10	Solvent	Su	82,295
	Toplam:		100,00

Verilen formülasyonları hazırlamak için öncelikle Formülasyondaki suyun yarısı alınır, üzerine aktif maddelerden oranca en fazla olanı ilave edilir ve tamemen çözünene kadar karıştırılır. Ardından diğer aktif maddeler ilave edilir. Kıvam karıştırmayı engelliyorsa geriye kalan suyumuzu da ilave edip yavaş yavaş karıştırmalıyız. Sonra kıvam arttırıcı, pH ayarlayıcı, koruyucu esans ve boyar maddeleri ilave edip, karıştırmaya devam edilir. Nihai ürünün pH yaklaşık 6,5-7 civarı olmalıdır. Kontrol edilip, kullanılabilir.

Formülasyon oluşturulurken; bir ana aktif madde seçilir. Ana aktif maddelerden biri yüzey aktif madde olmalıdır. Yüzey aktif amdde suda veya sulu bir çözeltide çözündüğünde yüzey gerilimini etkileyen (çoğunlukla azaltan) kimyasal bileşiktir. Yüzey aktif maddeler aynı zamanda iki sıvı arasındaki yüzeylerarası gerilimi de etkiler. Yüzey aktif maddenin ingilizce karşılığı olan surface active agent sözcüklerinin harflerinden oluşan bir kısaltma olan surfactant (surfaktan) kelimesi de yüzey aktif madde yerine kullanılır. Su içersinde kendi kendine" oto-organize " olabilen yüzey aktif maddeler suyu seven (hidrofilik) ve suyu sevmeyen (hidrofobik) kısımlardan oluşur. Yüzay aktif maddeler yüzey gerilimini azaltarak, yıkama işleminin temizleme ve köpük oluşturma görevini yerine getirirler. Temizleme işlemi, (1) sabun veya deterjan çözeltisi ile yıkanacak maddenin yüzeyini ve kirleri ıslatmak, (2) kirleri yüzeyden uzaklaştırmak ve (3) kiri kararlı bir çözelti veya süspansiyon (deterjan) içerisinde tutmak gibi, işlemlerden oluşur. Formülasyonda temel madde olan yüzey aktif maddeler 4 çeşittir:

-Anyonik Aktif Maddeler:

Sentetik temizlik maddelerinde (çamaşır-bulaşık deterjanları, halı yıkama şampuanı vs.) en çok kullanılan yüzey aktiftir. Etkisi ve çözünürlüğü sıcaklıkla artan anyonik maddeler hafif kirleri çıkarıcı özelliğinden dolayı güvenlidir. (Örn: Sabun)

-Katyonik Aktif Maddeler:

Kir çıkarma özelliği zayıf olan katyonikler aynı zamanda pahalıdır. Birbirini nötralize edeceğinden anyoniklerle birlikte kullanılmaz. Daha çok yıkama sonrası işlemlerine uygun olan katyonikler genellikle çamaşır yumuşatıcı ve (çamaşır suyu gibi) dezenfektanlarda kullanılır. Antiseptik özelliği nedeniyle, daha çok sanitasyonda tercih edilir. Özellikle sert yüzeyler, katyonikle temizlendikten sonra daha geç toz tutmaktadır.

-Non-İyonik Aktif Maddeler:

Katyonik ve anyoniklere oranla daha pahalı olan non-iyonik yüzey aktifler, güçlü kir çıkarma özelliğine sahiptir. Non-iyoniklerin su sertliğinden ve düşük sıcaklıktan etkilenmemesi, yağ bazlı kirleri en iyi şekilde çıkarması ve sentetikler için uygun olması, diğer önemli özellikleridir. Köpüksüz olduğundan otomatik yıkayıcılar için elverişlidir. Hem katyonik, hem anyonikle birlikte bulunabilir.

-Amfoterik Aktif Maddeler:

Amfoterik aktif maddelerin yapıları oldukça karmaşıktır ve en az kullanılan yüzey aktiftir. Temizleme gücü yüksek ve cilde zararsızdır. Daha çok kozmetik sanayinde tercih edilmektedir.

Sıvı sabun formülasyonuna konulabilecek SLES (Ticari ismi Texapon) anyonik yüzey aktif maddedir. Formülasyonda tek yüzey aktif madde kullanılabilceği gibi temizleme etkisini arttırma amaçlı uyumlu başka yüzey aktif maddeler de kullanılabilmektedir. Örneğin anyonik yüzey aktif maddenin yanına amfoterik yüzey aktif madde eklenebilmektir. Verilen örnek formülasyonlarki betain amfoterik yüzey aktif maddedir. Betain kimyasal adı
dodecanamidopropyl dimethylaminio acetate olan bir maddedir. Betain, iritasyon düşürücü, temizleme etkisi olan sekonder amforetik, yüzey aktif madde olduğundan şampuan, sıvı sabun, sıvı detarjan, ıslak mendil ve çeşitli kozmetik sanayilerinde yoğun kullanılmaktadır. Kullanılacak yüzey aktif maddeler, ürünün kalitesi ve temizleme özelliğine göre değişmektedir. Formülasyona yüzey aktif maddenin etkisini arttırıcı yardımcı aktif maddeler de ilave edilmektedir. Örnek formülasyonlarda verilen  komperland böyle bir hammaddedir. Komperland temizlemede yüzey aktif maddeye yardımcı olmaktadır. Yüzey aktif maddedir. Deterjan ve kozmetikte köpüğü stabilize etmede ve kıvam kazandırmada kullanılmaktadır. Formülasyonun ana çatısı bu maddelerden oluşmaktadır. Yüzey aktif maddelerin su içerisinde çözülmesiyle sıvı sabun elde edilebilir. Fakat ürünün belli bir kıvamda olması için kıvam arttırıcı maddeler ilave edilmelidir. Genellikle kıvam arttırıcı olarak; NaCI (tuz) kullanılmaktadır. Ayrıca ürünün pH’sı cildi tahriş etmemesi için kontrol edilmelidir. Bu nedenle formülasyonlara asitliği düzenleyici madde de ilave edilmelidir. Formülasyonlarda kullanıla diğer koruyucu, koku ve boyar maddeler ticari amaçla formülasyona eklenmektedir.

Sıvı Sabunda Kullanılan Bazı Maddeler ve Özellikleri

Texapon: Sıvı sabunda kullanılan aktif maddedir. Kimyasal bileşimi sodyum laury eter sülfat’ tır (SLES).

Komperlad: Sıvı sabunda kullanılan ikinci aktif maddedir. Tuzla beraber vizkozite ayarlamak için kullanılır.

Betain: Kıvam artırıcı ve köpük oluşumunu sağlar.Yapısında bir miktar tuz bulunur.

Tuz: Asıl görevi vizkozite ve kıvam artırıcıdır.

Formaldehit: Anti bakteriyel özellik kazandırılmak için katılır.

SONUÇ  VE ÖNERİLER

 Sıvı sabun yapımında ana aktif madde yüzey gerilimi azaltarak;  yüzeyin ıslanmasını sağlayıp, kirlerin ortamdan uzaklaştırılmasını sağlayan yüzey aktif maddedir. Yüzey aktif maddeler temizlik ürünlerinde temizlenecek kirin yapısına göre seçilmektedir. Sıvı el sabunlarında genelde anyonik yüzey aktif maddeler tercih edilmektedir. Sıvı sabunun aynı zamanda iyi köpürerek; kiri köpük içerisinde hapsedip, uzaklaştırması gerekmektedir. Dolayısıyla ayrıca kıvam sağlayan anfoterik bir yüzey aktif maddenin kullanılması zorunludur. Ticari üretimlerde bu hammaddelerin ucuz olanları tercih edilmektedir. Ayrıca ticari albenisinin artırılması için içeriğe koku ve renklendirici maddeler ilave edilmelidir.

Dr.Kimyager Hasan ÖZ

hasanmail@hotmail.com

KAYNAKLAR

1- Wikipedia, Özgür Ansiklopesi, www.wikipedia.com

2-Kimyasal Proses Endüstrileri ; R.Norris Shreve, Joseph A.Brink J.R, Çeviren; A.İhsan Çataltaş, İnkılap Kitapevi

3-http://www.solverkimya.com/site/makaleler/deterjan-makaleleri/sabun-cesitleri-ve-ozellikleri.html

4- Kimya Okulu, www.kimyaokulu.com