Çevre konusu geleceğe yatırım
açısından son derece önemli bir konu… Henüz genç yaşta olamama rağmen çocukluğumda
pazara filelerle gidildiğini, kağıt keselerin kullanıldığını, tekerlekli pazar arabamızın
olduğunu anımsıyorum. Naylon torbalar nadiren, çok büyük alışverişler
yapıldığında kullanılırdı. Evimizde bu günkü gibi naylon torba yığınları yoktu.
Yeni Türkü’nün dediği gibi ‘biz büyük ve kirlendi dünya’…
Naylon, bilim adamları ipeğin
ucuz bir taklidini yapmaya çalışırken bulunmuştur. Naylon; kimyager Wallece
Hume Carother başkanlığındaki bir grup organik kimyacı tarafından geliştirilmiştir.
Naylon; yüksek mol kütleli poliamitlerden oluşan, sıcağa, aşınmaya ve
kimyasal maddelere karşı dayanıklı plastik malzemedir. Naylonun bu özelliği
endüstri için bir avantaj iken çevre açısından dezavantajdır. Bir naylon torba
400 yıl, evet yanlış okumadınız yaklaşık 400 yılda yok oluyor. Dünyada yılda
500 milyar naylon poşet üretildiğini biliyor muydunuz?
Şimdilik konuya sadece naylon
poşetler açısından bakıyoruz. Plastik ambalajlar, araç-gereçler v.b atıklara
hiç değinmiyoruz. En basitinden bir alış-verişi göz önüne alalım. Pazara
çıktık; 1 demet maydanoz aldık, 1 poşete konuldu. 1 kg domates aldık ayrı bir
poşete konuldu. 1 kg salatalık aldık yine ayrı bir poşete konuldu. Hadi bir de
marul alalım, 1 poşet daha. Giderken markete de uğrayalım; peynir, yoğurt,
bulaşık deterjanı ve süt alalım; peyniri yoğurdu sütü ayrı bir poşete, bulaşık
deterjanını ayrı bir poşet koyarız. Yol üstünde bir de fırına uğrayıp ekmek
alalım, bir poşet daha. Her zaman yaptığımız bu aktivitelerde minimum 8 poşet
kullandık. Bu poşetler sonra ne olacak? Bir kısmını çöp poşeti yapmak için
kullanacağız (bizim geri dönüşüm felsefemiz), geri kalanı bir süre sonra
atılacak. İstatistikler de bizim hesabımızı doğrular nitelikte bir kişi haftada
ortalama 6, yılda 312 poşet kullanmaktadır. Ayrıca atılan naylon poşetlerin
sadece %1’i geri dönüştürülüyor. Bu gün çöplerin %90’ı naylon poşet ve
plastiklerden oluşmaktadır.
Çevre hassasiyetlerinin artması
nedeniyle büyük işletmeler son zamanlarda ekolojik naylon torba kullanımına
geçtiler. Üretildiği malzemeler doğa dönüşümlü olan bu poşetler doğaya terk
edildiğinde diğer plastik poşetlere göre çok daha kısa sürede doğada yok
olmaktadır. Biyobozunur poşetler yaklaşık 2 yılda toprağa karışmaktadır. Oxo-bio-çözünür
poşetlerin doğada yok olması 2 aşamada gerçekleşmektedir: Poşetin raf ömrü
dolduğunda oksijen plastiğin zincir yapısını bozunmakta, ikinci aşamada ise
biyolojik çözünme başlamaktadır. Besin özelliği kazanan plastik yapı,
topraktaki bakteri ve mikroorganizmalar tarafından sindirilerek; poşetler 24 ay
gibi kısa bir sürede yüzde 100 çözünerek doğaya dönmektedir.
Naylon poşetlerin alternatifi kese kağıdı mı? Kese kağıdı kullanımı ilk bakışta daha çevreciymiş gibi gelebilir. Fakat o kadar da masum değiller. Kese kağıdının yaşam döngüsüne baktığımızda kesilen ağaçlar, üretim aşaması, nakliye ve geri dönüşüm… Kağıt endüstrisi, dünyada çevreye en fazla zarar veren 10 endüstriden biridir. Kağıdın doğada daha çabuk bozunması onu daha çevreci yapmamaktadır.
En iyisi bez çantalar, fileler…
Öncelikle kullan-at kültürünün değiştirip; tekrar tekrar kullanabileceğimiz
ürünlere yönelmeliyiz. Dolayısıyla naylon torbaların alternatifi kese kağıtları
değil, bez çantalar olmalıdır.
Yaşam dönüşümdür. Bu nedenle
öncelikle naylon torba kullanımı minimuma düşürmeli, sonrasında naylon
torbaları en azından geri dönüşüme dahil etmeliyiz. Bunun için mantık çok basit
çöplerimizi kaynağında ayrıştırmalıyız: Geri dönüşümü mümkün olan çöpleri diğer
evsel atıklarımızla karıştırmadan ayrıca biriktirip, geri dönüşüm kutularına
bırakmalıyız. Kullan-at mantığını değiştirip, defalarca kullanabileceğimiz
ürünlere yönelmeliyiz. Eski alışkanlıklarımıza geri dönüp, poşet yerine bez
torbalarımızı, pazar çantalarımızı kullanmalıyız.
Dr.Kimyager Hasan ÖZ
hasanmail@hotmail.com
