Yaz aylarında sineklerle başımız
mutlaka belaya girmiştir. Pek çoğumuz sinek kovucu ürünler kullanarak bu soruna
çözüm buluruz. Piyasada pek çok sinek kovucu tablet, sprey, mendil, losyon v.b
ürün bulmak mümkündür.
Sinek
Kovucu Ürünlerin Etken Maddeleri
Sinek kovucu ürünlerde kullanılan bazı etken maddeler:DEET, p -mentan-3,8-diol,
soya yağı, sitronella
DEET:
Sinek kovucu ürünlerin pek
çoğunda DEET (N,N-dietil-m-toluamid) maddesi bulunmaktadır.
.jpg)
Böcek öldürücü ilaçlarda 1957 yılından beri
etken madde olarak kullanılan bu kimyasalın pek çok toksik testleri
yapılmıştır. İnsan vücudu DEET’i absorbe eder, ancak 24 saat içinde idrar
yoluyla vücuttan atılabilmektedir. EPA tarafından bu kimyasalın, ürün
etiketinde yazan güvenlik önemlerine uyulduğu taktirde güvenli olduğu
bildirilmiştir [1]. Ancak yine de küçük çocukların bulunduğu ortamlarda
kullanılmaması tavsiye edilmektedir. Kanada Sağlık Bakanlığı DEET konusundaki
çalışmaları ve önlemleri 2003 yılında revize etmiş ve 6 aydan küçük çocuklarda
kullanılmaması, 6 ay ile 2 yaşaındaki çocuklarda en fazla %10 DEET içeren
ürünlerin dikkatle kullanılması gerektiği, 2-12 yaş çocuklarda %10 DEET içeren
ürünlerin günde en fazla 3 defa uyulanabileceğini bildirmiştir [2].
p -Mentan-3,8-diol : p -mentan-3,8-diol
böcek kovucularda kullanılan etken maddelerden biridir. Bu madde okaliptüs
ağacından elde edilen yağda da az miktarda bulunmaktadır. Bu nedenle bu yağ
böcek kovucu olarak kullanılmakta ve Citridiol ticari adıyla da bilinmektedir.
DEET kadar etkin bir böcek kovucudur. Doğal olarak elde edilebildiği gibi
kimyasal olarak sentezlenmesi de mümkündür [3]. Bu etken madde karasinek ve sivri sinekler
üzerine etkilidir.
Akut toksik etki gösterdiğine
dair veri yok iken; ancak yine de ciltte tahrişe, göze temasında olumsuz
etkileri vardır [4]. Bu aktif maddeyi ihtiva eden sivrisinek kovucular 2 saat
kadar bir korunma sağlar. Bu aktif maddeyi ihtiva eden sivrisinek kovucular 3
yaş altı çocuklarda kullanılamaz.
-Soya Yağı: %2 oranında soya yağı
ihtiva eden ürünler sivrisineklere karşı 3 saat kadar bir korunma sağlar.
Bitkisel kökenli olduğu için bu ürünler her yaş grubunda ve istenilen sıklıkta
kullanılabilir.
- Sitronella: Limonlu Melisa (sitronella) yağı, %14,2
linalool, %12 geraniol, %8,2 sitronelol, %1 sitral içerir. Limon nüanslı taze
ot aromasına sahiptir. Sitronella bitkisel kökenli bir böcek koruyucu olup,
EPA’nın araştırmalarına göre toksik etkisine rastlanmamıştır [5].
- Picaridin: 1980’li yıllarda Bayer
firması tarafından geliştirilmiş bir etken maddedir. Kimyasal olarak;
1-piperidinecarboxylic acid 2-(2-hydroxyethyl)-1-methylpropylester olarak
bilinmektedir. Etken madde sinek, kene, sivri sineğe karşı geliştilen sprey, aerosol
ve mendillerde kullanılmaktadır. Ağız yoluyla alınması durumunda zehirlidir ve
gözleri tahriş eder. Ürün içerisinde belirli limitler içersinde toksik özellik
göstermemektedir [6]. DEET kadar etkili bir etken maddedir.
-IR3535: Merck
KGaA firması tarafından IR3535 adıyla tescil edilmiş bir kimyasaldır. Diğer
böcek kovucu etken maddeler gibi toksik testleri yapılarak; toksik olabileceği
dozlar belirlenmiş, kullanma talimatlarına uyulduğu taktirde sağlık açısından
bir riskin oluşmayacağı bildirilmiştir [7].
Sonuç
Sivrisineklerden korunmada
bulunduğunuz koşullara uygun ürün seçimi çok önemlidir. Eğer sivirsineklerin
yoğun olduğu bir yere kısa süreliğine gidecekseniz daha düşük konsantrasyonda
sivrisinek kovucu sprey yada losyon kullanıp uygulamayı gerektikçe
tekrarlayabilirsiniz. Her ne kadar mevcut ürünler sağlığa zararsızlığı yapılan
testlerle kanıtlanmış olsa da, bitkisel etken madde içeren ürünlerin kullanımı
sağlımız açısından en uygun olanıdır. Bu
ürünleri seçerken ve kullanırken dikkat edilmesi gerekenler şöyle
özetlenebilir:
-Kısa süreli sineklerin yoğun
olduğu ortamda kullanacağımız ürünlerin etken madde konsantrasyonun yüksek
olmasına gerek yoktur. Boş yere yüsek dozda kimyasala maruz kalmamak için bu
durumlar için düşük etken maddeleri ürünler tercih edilmelidir.
-Bu ürünlerin koruyuculuk
süreleri etken madde ve etken maddenin oranında göre değişmektedir. Dolayısıyla
ürün üzerinde yazan bu süreler doldukça tekrar uygulanmalıdır.
-Mümkünden bitkisel ürünlerden
elde edilmiş etken maddeli ürünler tercih edilmelidir. (Sitemizde daha sonra
doğal sinek kovucular hakkında daha ayrıntılı bilgi verilecektir.)
-Özellikle çocuklar ve bebeklerde
bu ürünlerin kullanımına özellikle dikkat edilmeli, etken madde miktarına göre
ürün seçilmelidir.
-Ürün seçerken üreticinin
kullanma talimatı mutlaka okunmalı, kullanılması riskli yaş grupları için
ilgili ürün kesinlikle kullanılmamalıdır.
-Ürünleri ağız yoluyla almamaya
dikkat etmeli, göz ve çevresine uygulanmamalı, ağız yoluyla yoğun bir şekilde
maruziyet sonucu mide bulantısı, kusma gibi zehirlenme belirtileri görüldüğünde
en kısa zamanda sağlık kuruluşuna başvurmaldır. Göze maruziyet durumunda göz ve
çevresi bol su ile yıkanmalı, kalıcı kızarıklık, görme bozukluğu gibi
durumlarda acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
-Bu tip ürünler cilde
uygulanmadan önce cildik küçük bir noktasına uygunlanarak; alerji testi
yapılmalı, ciltte kaşıntı, kızarıklık, şişlik gibi etkiler görülmüyorsa; tüm
cilde uygulanmalıdır.
-Bu etken maddeler çok sayıda
dermatolojik ve toksik testten geçirilerek; güvenirlikleri kontrol edilmelerine
karşın, sentetik ürünler yerine bitkisel kökenli olanların tercih edilmesi daha
doğru bir davranıştır.
Dr.Kimyager Hasan ÖZ
Kaynaklar
[1] Pesticides: Topical &
Chemical Fact Sheets: The Insect Repellent DEET, EPA (U.S. Environmental Protection
Agency), Erişim Tarihi:28.06.2012, http://www.epa.gov/opp00001/factsheets/chemicals/deet.htm
.
[2]
Health Canada, Consumer Product Safety, Re-evaluation Decision Document: Personal
insect repellents containing DEET (N,N-diethyl-m-toluamide and related
compounds), Erişim Tarihi: 28.06.2012,
[3] p-Menthane-3,8-diol,
Wikipedia The Free Encyclopedia, Erişim Tarihi:28.06.2012, http://en.wikipedia.org/wiki/P-Menthane-3,8-diol
[4] p-Menthane-3,8-diol (011550)
Biopesticide Registration Eligibility Document, EPA (U.S. Environmental
Protection Agency), http://www.epa.gov/oppbppd1/biopesticides/ingredients/tech_docs/tech_011550.htm,
Erişim Tarihi: 28.06.2012
[5]EPA, R.E.D. FACTS: Oil of Citronella
http://www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/3105fact.pdf,
Erişim Tarihi:02.07.2012
[6]
Pıcarıdın Technıcal Fact Sheet, http://npic.orst.edu/factsheets/Picaridintech.pdf,
Erişim Tarihi:02.07.2012
[7]WHO: IR 3535 http://www.who.int/whopes/quality/en/IR3535Interim.pdf
