Ramazanın vazgeçilmez, geleneksel
lezzeti hurma...
Uzmanlar tarafından enerji ihtiyacının karşılanması açısından, mineral, lif ve karbonhidrat bakımından zengin olduğu için tüketilmesi taviye edilen hurma; ramazan sofralarının vazgeçilmezidir. Hurma potasyum mineralince zengin, glisemik indeksi yüksek, lezzetli kuru meyvedir. Biz de bu yazımızda hurmanın kimyasal yapsının inceleyeceğiz.
Uzmanlar tarafından enerji ihtiyacının karşılanması açısından, mineral, lif ve karbonhidrat bakımından zengin olduğu için tüketilmesi taviye edilen hurma; ramazan sofralarının vazgeçilmezidir. Hurma potasyum mineralince zengin, glisemik indeksi yüksek, lezzetli kuru meyvedir. Biz de bu yazımızda hurmanın kimyasal yapsının inceleyeceğiz.
Bileşen Türü
|
Bileşen
|
mg%
|
Açıklama
|
|
KARBONHİDRAT
%80.67
|
Glikoz
|
20.3±0.1
|
Basit şeker, monosakkarit.
|
|
Fruktoz
|
20.8±0.2
|
Meyve şekeri, monosakkarit.
|
||
Maltoz
|
33.7±0.5
|
Malt şekeri,Disakkarit, iki glikoz molekülünden
oluşur.
|
||
D-Ksiloz
|
17.0±0.1
|
Odun şekeri, beş karbonlu aldoz.
|
||
D-Mannoz
|
11.5±0.2
|
6 karbonlu aldoz, gluktozun epimeri.
|
||
L-Arabinoz
|
10.5±0.1
|
5 karbonlu aldoz, 1 aldehit grubu içerir.
|
||
L-Sorboz
|
23.6±0.3
|
6 karbonlu bir ketozdur, monosakkaritler içerisinde
yer alır.
|
||
%
|
Açıklama
|
|||
YAĞ
%1.54
|
Laurik asit (C12:0)
|
8.15
|
Doymuş yağ asidi, hindistan cevizinde bulunan beyaz
madde.
|
|
Mistrik asit (C14:0)
|
5.36
|
Tereyağında, hurma çekirdeği yağında ve hindistan
cevizi yağında bulunan yağ asidi.
|
||
Palmitik Asit(C16:0)
|
23.05
|
Hayvan ve bitkilerde yaygın olarak bulunan 16
karbonlu doymuş yağ asidi.
|
||
Stearik Asit (C18:0)
|
9.42
|
Doymuş yağ asidi.
|
||
Oleik Asit(C18:1)
|
44.81
|
Doymamış yağ asidi.
|
||
Linoleik Asit (C18:2)
|
11.6
|
Doymamış, omega-6 yağ asidi.
|
||
NEM
%5.24
|
||||
HAM LİF
%4,34
|
||||
HAM PROTEİN
%4.94
|
Glutamik Asit
|
Pıhtılaşma faktörlerinin
yapısında, protein S ve C'nin yapısında
ve kemiklerde osteokalsinin yapısında bulunur. K
vitaminine bağlı olarak gama karboksile olur.Folik asitin yapısında
bulunur. Nörotransmitter (siniriletici)dir.
|
||
Aspartik Asit
|
Vücuttan zararlı amonyağın atılmasına yardımcı olur.
Aspartat beyinde nörotransmiter olarak da kullanılabilir
ve üre döngüsünde
ve glukoneogenez esnasında metabolit olarak rol alabilir.
|
|||
mg%
|
Açıklama
|
|||
KÜL
%3.27
(Külün
yapısındaki mineraller incelendiğinde)
|
Sodyum
|
342.5±0.3
|
β-galaktozidaz, α-amilaz enzimlerinin
aktivatörüdür.Günlük ihtiyaç 4-6 g kadardır. Hücredışı sıvılarında bulunur.
|
|
Potasyum
|
711.0±0.2
|
Vucuttaki sıvı ve elektrolit dengesini sağlamak için
önemlidir. Ayrıca hayvanlarda kas kasılması ve sinir akımı gönderimi için
önemlidir.
|
||
Kalsiyum
|
34.00±0.1
|
Vücutta kemiklerde ve dişlerde bulunur.Kasların
gerginliği ve kalbin çalışmasında, gebelik ve doğumdan sonra süt yapımında
büyük rolü vardır.
|
||
Magnezyum
|
27.27±0.03
|
Kemikler ve dişlerin yapısında yer alır. Diğer
minerallerle birlikte sinir uyarımını ve kas kasılmalarım düzenler.
|
||
Çinko
|
29.39±0.01
|
200 civarında enzim ve bir çok hormonun
üretiminde rol alır. Başlıca işevleri
arasında: RNA, DNA, protein sentezi, insülinin aktivasyonu, Vitamin A’nın
hücrelere taşınması ve kullanımı, yaraların iyileşmesi, hücrelerin bölünerek
çoğalabilmesi, tad alma, sperm yapımı, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi,
davranış ve öğrenme performansının artışı, anne karnındaki ve doğmuş bebek ve
çocukların büyüme ve gelişimi, kanda yağların taşınması.
|
||
Demir
|
3.68±0.5
|
Demir, bakır ve kalsiyum gibi bazı minerallerin
emilimi ve kanda oksijeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinin ve çeşitli
enzimlerin üretimi için gereklidir. Ayrıca, bağışıklık sistemini de
güçlendirir.
|
||
Bakır
|
0.44±0.8
|
Vücut
dokusunun yenilenmesinde ve kemik yapısının sağlamlığının sağlanmasından
görevli enzimler için gereklidir. Protein sentezlenmesinde ve enerji
üretiminde görev alır.
|
||
Fosfor
|
42.96±0.2
|
Hücre duvarı yapısının devamlılığının
sağlanmasında fosfolipidlerin yapısında bulunur.Enerji
metabolizmasında ATP, GTP, ADP'nin yapısında bulunur.
Oksijen taşınımı ve H+ tamponlanmasında etkilidir.
Proteinlerin yapısına girerek faaliyetlerini kontrol
eder. Enzimlerin yapısına katılır onları aktive veya inhibe eder.
DNA ve RNA'nın yapısına girer. Hücre içi sıvısında en bol
bulunan anyondur.
|
||
Kurşun
|
Bulunmuyor
|
|||
Nikel
|
Bulunmuyor
|
|||
Kobalt
|
Bulunmuyor
|
|||
Na/K
|
0.48
|
|||
Ca/P
|
0.79
|
|||
Tablo-1: Hurmanın kimyasal bileşimi [1],
[2].
Hurmanın Vitamin İçeriği
|
||
Vitamin
|
Miktar
(100
gr. Hurmada)
|
Açıklama
|
Folik Asit
|
15 mikrogram
|
B grubundan bir vitamindir (B9) Eksikliği
sonucu megaloblastik kansızlık meydana gelir.
|
Niasin
|
1.61 mg
|
B3 vitaminidir.
Suda çözünür.Türevleri olan NADH, NADPH, NAD ve NAD+ hücrelerde
enerji metabolizması, nükleik asit, protein, yağ ve karbonhidrat metabolizmasında
gereksinim duyulan zorunlu bir vitamindir. Niyasinin aşırı eksikliği
insanlarda pellegra adı verilen bir hastalığa neden olur.
|
Pantotenik asit
|
0.806 mg
|
Vitamin B5, vücutta depolanamayan ve suda
eriyen
bir vitamindir. Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizması
için gereklidir.
|
Piridoksin
|
0.249 mg
|
B6 vitaminidir.
Özellikle protein metabolizmasında çok önemli
bir koenzimdir ve birçok nörotransmitterin sentezinde rol
alır.
|
Riboflavin
|
0.060 mg
|
B2 vitamidir. Göz
yorgunluğu, kataraktların önlenmesi ve tedavisi için gereklidir.
Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasına yardımcı
olur.Ayrıca deri dokularının, tırnakların ve saçların oksijen kullanımına
destek verir, kepekleri giderir.
|
Tiamin
|
0.050 mg
|
B1 vitaminidir.
Karbonhidrat metabolizması için çok önemlidir. Tiyamin
eksikliğinde, hücrelerin bazı amino asitlerin ve pirüvik asidin
kullanılması azalırken, yağ kullanımı artar.
|
A vitamini
|
149 IU
|
Göz problemlerini ve
körlüğü önler. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirerek cilt
sorunlarını engeller. Ayrıca sindirim
sisteminde oluşan ülserleri tedavi eder; soğuk algınlığına
ve böbreklerde,
mesanede, akciğerlerde ve mukus zarlarında
enfeksiyonlara karşı vücudu korur. Eksikliğinde gece körlüklerine benzer
hastalıklar görülür.
|
C vitamini
|
0 mg
|
|
K vitamini
|
2.7 mikrogram
|
K vitaminlerine bazı
proteinlerin posttranslasyonal değişimi, özellikle
de koagülasyon yani kan pıhtılaşması, için gereksinim duyulur
|
Tablo-2: Hurmada bulunan vitaminler [2], [3].
Hurma;
- Protein, yağ ve karbonhidrat (üçünü bir arada) içeren bir meyvedir.
- İçerdiği demir sayesinde, kansızlığa iyi gelir.
- B1, B2 vitaminlerinin bir arada bulunmasından dolayı karaciğeri kuvvetlendirir.
- Kansere ve kalp damar hastalıklarına karşı koruyucudur.
- İçerdiği bol fosfor ve kalsiyum ile kemik hastalıklarına karşı koruyucu özellik taşır.
-Orucun hurma ile açılması halinde, oruçtan dolayı insanın üzerinde oluşan halsizliği de içerdiği şeker oranı sayesinde hemen gidermektedir.
-Şeker oranı yüksek olmasına rağmen kilo aldırmayan bir yapıya sahiptir. Özellikle suda çözünebilir lif içeriği yüksek olması, hurmanın sindirim sistemi rahatsızlıklarını (kabızlık, gaz vb) önlemeye ve gidermeye yardımcı olmaktadır.
Hurma sağlık açısından çok
faydalı bir içeriğe sahip olmasına rağmen, tüketiminde aşırıya kaçılmaması
gereken bir meyvedir. 20 gram hurma; (yaklaşık 4 adet hurma) 50 kilokalori
enerjiye yani bir posiyon meyvenin enerjisine eşdeğerdir. Bu nedenle yerken
ölçülü olunduğu taktirde sağlık açısından son derece fayda sağlanır. Kimyasal
yapısındaki bu faydalı mineraller, besin öğeleri, lif ve vitaminler dolayısıyla
hurma sadece Ramazan ayında değil, her zaman tüketülmesi gereken bir meyvedir.
Dr.Kimyager Hasan ÖZ
hasanmail@hotmail.com
Kaynaklar
[1] H. N. Ogungbenle,
Chemical and Fatty Acid Compositions of Date Palm Fruit
(Phoenix dactylifera L)
Flour, Bangladesh J. Sci. Ind. Res., 46(2), 255-258, 2011.
[2] Wikipedia Özgür
Ansiklopedi, Hurma bileşenlerinin açıklama kısımları Wikpedia’dan alınmıştır. http://tr.wikipedia.org/, Erişim
Tarihi:17.07.2012.
[3] Dates nutrition facts, http://www.nutrition-and-you.com/dates.html,
Erişim Tarihi: 19.07.2012.
