Aktüel Kimya

Biz hayatı kimya ile açıklıyoruz. Kimyasız hayatı düşünemiyor, hayatımıza kimya ile anlam katmaya çalıyoruz. Günlük hayatta kimya ile ilgili ip uçlarını bu blogda veriyoruz.

5 Ekim 2012 Cuma

Bitkisel Atık Yağlar

Çevreye sorumluluk ve saygı insan olmanın/olabilmenin gereğidir. Hayatımızdaki küçük adımlarla büyük işler başarabiliriz aslında. Bu noktada en önemli hareket noktası geri dönüşüm ve bertaraf bilincinin oluşturulmasıdır. Günlük hayatımızda bilerek veya bilmeyerek çevreye tahmin edemeyeceğimiz kadar zarar verebilmekteyiz. Bu zararların önlenmesinde bireysel sorumluluklar olduğu kadar yönetimlerin de sorumluluğu vardır. Çevre konusunda değinilmesi gereken pek çok konu olmasına rağmen bu yazımızda bitkisel atık yağlar konusuna değineceğiz.

Bitkisel atık yağların direkt alıcı ortama verilmesiyle; 1 litre bitkisel atık yağ 1 milyon litre temiz suyu kirletmektedir. Evsel su kirliliğinin % 25'ini bitkisel atık yağlar oluşturmaktadır. Kanalizasyon tıkanmalarının % 40'ı bitkisel atık yağlardan kaynaklanmaktadır. Kullanılmış kızartmalık yağlar; yeraltı sularının kirlenmesine neden olabilir. Kirlenen yeraltı sularını temizlemek çok pahalı ve zordur. Yeraltı suları her ülke için önemli bir içme suyu kaynağıdır. Denize, akarsuya ve göle ulaşan bitkisel atık yağlar; kuşlara, balıklara ve diğer canlı türlerine zarar vermektedir. Bitkisel yağlar yüksek sıcaklıkta kolaylıkla okside olmakta kullanım ömürlerini tamamladıktan sonra ekotoksik özellikler göstermektedir. Kızartmada kullanılan yağlar; kısa sürede oksidasyona uğrayarak kanserojen bir özellik kazanır. Yanmış yağın yemeklerde kullanılması veya kızartma yapılması sağlığı tehlike altına koymaktır. Bitkisel atık yağlar; su yüzeyini kaplayarak havadan suya oksijen transferini önlemektedir. Bitkisel atık yağlar; zamanla suda bozunarak sudaki oksijeni tüketmektedir.

Atık bitkisel yağlar ekotoksik özelliklerinden dolayı çevreyle uyumlu olarak yönetilmesi gereken atıklar arasında yer almaktadır. Bu atıkların yönetiminin uygun şekilde sağlanması amacıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”  19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında, bitkisel ham yağ rafine sanayinden çıkan soap-stock, tank dibi tortu ve yağlı topraklar, kullanılmış kızartmalık yağlar, çeşitli tesislerin yağ tutucularından çıkan yağlar ve kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağlar, bitkisel atık yağ olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre; normal vatandaşları ilgilendiren atık bitkisel yağ sınıfı; kullanılmış kızartmalık yağlardır. Yüksek sıcaklık altında okside olmuş, tekrar kullanımı sağlık açısından uygun olmayan kızartma yağları kullanılmış kızartmalık yağ olarak adlandırılmaktadır. Evsel kullanımda ise kızartmalık yağın iki defa, kısa aralıklarla kullandıktan sonra değiştirilmesi gerekmektedir. Bir defa kullanılan yağ, aradan bir süre geçtikten sonra tekrar kullanılmamalıdır.

Peki bu konuda biz bireysel olarak ne yapmalıyız? Yapmamız gereken gayet basit atık kızartma yağlarımızı lavaboya dökmemeli, herhangi bir plastik kaplarda toplamalıyız. Bir sitede oturuyorsak; sitenin muhtelif yerlerine bitkisel yağların toplanabileceği kaplar koyarak; site sakinlerinin bu konuda dikkatini çekecek dokümanlar hazırlayabiliriz. Bu şekilde atık kızartmalık yağlarımızı kaynağında ayrıştırarak; geri dönüşüm sürecine katılmalarını sağlayabiliriz. Peki toplanan yağları ne yapacağız? Bu konuda bulunduğunuz yerdeki belediyenin sorumluluğu var. Alternatif Enerji ve Biyodizel Üreticileri Birliği (ALBİYOBİR) belediyelerle ortak çalışma yaparak; bitkisel atık yağların toplanarak; geri dönüşümünü sağlamaktadır.  Topladığınız atık bitkisel yağların ne yapılacağı ile ilgili olarak; bulduğunuz yerdeki belediye ile irtibata geçebilirsiniz. Ayrıca Ezici Biyodizel atık yağları toplamaktadır. Hatta firmanın Alo Atık Hattı bulunmaktadır: 444 28 45. Bu numarayı aradığınızda topladığınız atık yağlar alınmaktadır. Ezici Biyodizel’in protokolü olduğu belediyeleri öğrenmek için : http://www.ezici.com.tr/BIO.asp?p=16&sayfa=1&s=referans-belediyeler.xml 
Bitkisel atık yağların geri dönüşüm prosesinde atık yağlardan biyodizel elde edilmektedir. Bitkisel atık yağlardan biyodizel üretilmesi sonucunda; 1 litre motorinin yerine kullanılmasıyla; 3 kg CO2 emisyonunda azalma olacaktır. Biodizel yenilenebilir bir enerjidir. Biodizel kullanımı hava kalitesini iyileştirmektedir. Tüm dünya ülkelerinde enerjide dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla ulusal bir yakıt olarak kullanılan biyodizel, ülkemizde de önemli bir enerji açığını kapatacak, birçok kişiye istihdam sağlayacaktır. Ancak bu konuda üreticilere kolaylıklar sağlayacak yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.  Bu konuda İzmit Belediyesinin çok güzel bir projesi hayata geçmiştir. Ev hanımları ve site sakinleri atık bitkisel yağlarını toplamakta; belediye bunları toplamakta ve geri dönüşüm tesisinde biyodizele dönüştürmektedir. Elde edilen biyodizel belediye araçlarında kullanılmaktadır. Böylece hem yakıt tasarrufu sağlanmakta, hem de çevre korunmaktadır. Benzer uygulamaların tüm yurt çapında yaygınlaştırılması dileklerimizle; ‘UNUTMAYALIM Kİ; BU DÜNYA SADECE BİZİM DEĞİL, BİZ ve BİZDEN SONRAKİ TÜM CANLILARIN.’       


Dr.Kimyager Hasan ÖZ
hasanmail@hotmail.com

Kaynaklar:
1-    Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği,   19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete.
2-    Bitkisel Atık Yağların Kontrolü: http://www.cygm.gov.tr/CYGM/Files/yayinlar/kitap/bitkisel_atik_yaglarin_yonetimi_kitapcigi.pdf, Erişim Tarihi:05.10.2012