Zencefil;
tropikal iklim karakterindeki coğrafi alanlarda yaşayan ve yetişen yumru köklü
sarımtırak bir bitkidir. Düğümler şeklinde yetişen kökleri genelde toprağın
15-25 cm altındadır. Geleneksel olarak mide
ağrısı, ishal, taşıt
tutmasını tedavi etmek amacıyla
kullanılmakta ve iştah açıcı etkisi de bulunmaktadır.
Kimyasal yapı olarak incelendiğinde içeriğinde antioksidan özelliğe sahip fenoller, vitamin C, beta karoten, flavonoidler ve taninler bulunmaktadır. 100 g zencefil kökünün kimyasal içeriği aşağıdaki tabloda verilmiştir [1].
Bileşen
|
Miktar
|
Bileşen
|
Miktar
|
Nem
|
%15,02
|
Demir
|
8,0
mg
|
Protein
|
5,08
g/100 g
|
Çinko
|
0,92
mg
|
Yağ
|
3,72
g
|
Manganez
|
9,13
mg
|
Suda
çözünmez lif
|
%23,2
|
Krom
|
70µg
|
Suda
çözünür lif
|
%25,5
|
Toplam
karotenoid
|
79
mg
|
Karbonhidrat
|
38,35
g
|
Toplam
Fenoller
|
840
mg
|
C
vitamini
|
9,33
mg
|
Tanin
|
1,51
g
|
Kül
|
3,85
g
|
Flovanoidler
|
2,98
g
|
Kalsiyum
|
88,4
mg
|
Toplam
antioksidan aktivitesi
|
73529
µmol/g
|
Fosfor
|
174
mg
|
Tablo: 100 g zencefilin kimyasal bileşimi [1].
Bu veriler kuru zencefil kökleri
için belirlenmiş değerlerdir. Zencefilin antioksidan
özelliği yapısındaki fenollerden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla
zencefilin etken maddesinin fenoller oluşturmaktadır. Yapıda gingerol, zingeron ve shogaol
öne çıkmaktadır [2].
Özellikle yurt dışı uygulamalar incelendiğinde zencefil,
pek çok ülkede değişik özelliğinden faydalanılarak ilaç olarak
kullanılmaktadır. Örneğin Amerika’da grip ve nezleye karşı takviye edici olarak kullanılmaktadır. Almanya’da hazımsızlık ve araba
tutmasına karşı
kullanılmaktadır. Özellikle soğuk algınlıklarına birebirdir. Zencefil
bitkisinin soğuk algınlıklarına çok iyi geldiği bütün bir dünyada bilinen bir
gerçektir. Soğuk algınlığı, grip ve nezle gibi rahatsızlıklarda zencefil çayı tüketmek son derece faydalıdır. Zencefil
yapısındaki fenollerden gingerol
ve shogaol acı biberin içeriğinde de bulunur ve acılık hissini veren
maddelerdendir. Fakat zencefildeki oranları acı biber kadar değildir. Bu
nedenle zencefil tüketenler ‘içim ısındı’ derler. Zencefilin soğuk algınlığına
iyi gelmesinin sebebi de bu iki fenoldür.
Zencefil çaylarla birlikte alınabilir özellikle yaş
zencefil dilimlenerek fincan içerisine konmuş çayda bekletilerek tüketilebilir.
Toz halindeki zencefil de bal ile karıştırılarak alınabilir.
Bunlardan farklı olarak zencefil "toz olarak" 1 gramlık dozlarla doğrudan alınabilir. Her türlü ilacın kullanımında dikkatli olunması gerektiği gibi bitkisel desteklerin de kullanımda dikkatli olunmalı ve özellikle risk grubunda olanlar(hamileler, küçük çocuklar, yaşlılar kronik hastalığı olanlar) doktorlarının izni olmadıkça herhangi bir ilaç veya destek madde kullanmamalıdırlar. Zencefil de 2 yaş altı çocuklarda önerilmemektedir. Yetişkinler için de günlük 4 gramdan fazla kullanım tavsiye edilmemektedir.
Bunlardan farklı olarak zencefil "toz olarak" 1 gramlık dozlarla doğrudan alınabilir. Her türlü ilacın kullanımında dikkatli olunması gerektiği gibi bitkisel desteklerin de kullanımda dikkatli olunmalı ve özellikle risk grubunda olanlar(hamileler, küçük çocuklar, yaşlılar kronik hastalığı olanlar) doktorlarının izni olmadıkça herhangi bir ilaç veya destek madde kullanmamalıdırlar. Zencefil de 2 yaş altı çocuklarda önerilmemektedir. Yetişkinler için de günlük 4 gramdan fazla kullanım tavsiye edilmemektedir.
Dr. Kimyager Hasan ÖZ
Kaynaklar
[1] Shirin Adel
P. R. and Jamuna Prakash, Chemical
composition and antioxidant properties of ginger root (Zingiber officinale), Journal of Medicinal Plants Research Vol. 4(24), pp.
2674-2679, 18 December, 2010.
[2] Wagner, H., Hıkıno, H., Fransworth, N., Economic and
Medicinal Plant(l), 61- 65, Research Academic Press, Orlando, Sandiego,Tokyo,
1985.